Xung quanh kế hoạch khai thác Bô-xít Tây Nguyên

Nguồn: http://anhbasam.wordpress.com/2009/05/08/155-tr%E1%BA%ADn-chi%E1%BA%BFn-m%E1%BB%9Bi-gianh-cho-nha-quan-s%E1%BB%B1-lao-luy%E1%BB%87n-c%E1%BB%A7a-vn/

The battle to save the environment may be Giap’s toughest fight yet [Photo: T. Fawthrop]

Tom Fawthrop từ Hà Nội

Thứ Sáu, ngày 8-7-2009

Năm mươi lăm năm sau ngày vạch ra kế hoạch và chỉ huy trận đánh mang lại chiến thắng quân sự và dẫn đến sự cáo chung cho chế độ thực dân Pháp tại Đông Dương, vị Đại tướng lừng danh của Việt Nam Võ Nguyên Giáp vẫn còn đang chiến đấu.

Bằng lời khuyên thay vì súng đạn, trận chiến mới đây nhất của ông cụ 98 tuổi này là cứu lấy môi trường và “kẻ thù” của ông là việc khai mỏ bauxite.

Trong việc tìm kiếm dành cho công cuộc phát triển kinh tế mau chóng, chính phủ Việt Nam đã cam kết khai thác mỏ bauxite ước tính 5,3 tỉ tấn, thứ quặng chủ yếu trong thành phần của nhôm, mà hầu hết loại quặng nầy được xác định nằm ở tỉnh Đắc Nông thuộc Cao nguyên Trung phần.

Tướng Giáp, người đã chỉ huy trận chiến thắng quân đội Pháp mang tính chất lịch sử tại Điện Biên Phủ ngày 7-5-1954, đã và đang kêu gọi chính phủ Việt Nam hãy dừng những kế hoạch đó lại, ông viện dẫn việc khai mỏ sẽ gây nên sự tổn hại tới môi trường, hủy hoại đời sống những người thuộc dân tộc thiểu số, và về một mối đe doạ tới an ninh quốc gia.

Con người từng lãnh đạo quân đội Bắc Việt Nam chống lại Hoa Kỳ trong cuộc Chiến tranh Việt Nam đã viết hai bức thư ngỏ – bức mới đây nhất là ngay trong tháng trước – để phản đối các kế hoạch khai thác bauxite của chính phủ, và lập trường của ông dường như đang có tác dụng khích lệ những người khác.

Trong một biểu hiện của sự phản đối công khai hiếm có tại một quốc gia cộng sản độc đảng, 135 trí thức và nhà khoa học đã ký vào một bản kiến nghị được gửi tới chủ tịch quốc hội tại Hà Nội.

Họ đã kêu gọi chính phủ hãy dừng khai thác những dự án bauxite mới tại Tây Nguyên cho tới khi có một cuộc điều tra thích đáng về tác động tới môi trường được hoàn tất.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã gọi việc khai thác bauxite là “một chính sách lớn của đảng và nhà nước” và nói rằng các dự án này sẽ được tiếp tục thực hiện trong khi vấn đề môi trường vẫn được quan tâm.

Thế nhưng theo Giáo sư Võ Quý, một trong những nhà hoạt động môi trường hàng đầu của nước này, thì “sự thiệt hại môi trường sẽ vượt quá xa giá trị của bất cứ những lợi lộc nào về mặt kinh tế”.

“Tôi ủng hộ việc phát triển kinh tế, nhưng không ủng hộ các kế hoạch khai thác bauxite,” ông đã nói với tờ Al Jazeera như vậy, và thêm rằng Tây Nguyên là một “vùng đất có vẻ đẹp mê hồn với tiềm năng du lịch-kinh tế và là một khu vực sản xuất nông nghiệp cho hiệu quả cao”.

Bauxite critics say the mining would ruin the rich eco-tourism potential of the highlands [EPA]

Những mối lo về chất thải

Quá trình tinh lọc bauxite sẽ thải ra hàng ngàn tấn chất thải độc hại được biết đến như là “bùn đỏ”, theo ông Quý và các chuyên gia khác cho biết.

Các nhà hoạt động về lĩnh vực môi trường đang còn mới mẻ ở Việt Nam lo ngại thứ cặn độc hại có thể đầu độc các dòng sông chảy vào những khu vực tập trung đông dân cư, bao gồm vùng Châu thổ sông Mekong đầy sinh lực ở miền nam – xứ sở của những trang trại nuôi cá và một số vùng sản xuất lúa gạo có năng suất cao nhất của Việt Nam.

Trong những bức thư của mình, tướng Giáp đã kêu gọi các nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động xã hội hãy “đề xuất với đảng và nhà nước để có một chính sách đúng đắn cho các dự án bauxite tại Tây Nguyên”.

“Đó cũng là quan điểm của tôi rằng chúng ta không nên khai thác bauxite. Việc khai thác sẽ gây nên những hậu quả nghiêm trọng tới môi trường, xã hội và quốc phòng,” ông viết.

Vị đại tướng cũng viện dẫn tới bản báo cáo từ những năm 1980 đã cảnh báo chính phủ rằng khai thác bauxite tại khu vực này “sẽ gây tàn phá môi trường, thiệt hại lâu dài về môi sinh, không chỉ thiệt hại cho những cư dân địa phương, mà còn hủy hoại cuộc sống và môi trường của những người dân sống tại vùng đồng bằng phía nam của các tỉnh miền trung phần nầy.”

Environmentalist fear bauxite red sludge

Hợp đồng đã được ký

Bất chấp áp lực của vị tướng, chính phủ đã đi tới và ký kết một hợp đồng với một công ty con của tập đoàn nhôm Chinalco của Trung Quốc để khai thác bauxite tại vùng cao nguyên này.

Song họ đã tổ chức một cuộc hội thảo hai ngày tại Hà Nội vào tháng trước dành cho các nhà khoa học để thảo luận về cách thức giảm thiểu sự tổn hại tới môi trường từ việc khai thác bauxite.

Và họ nói rằng dự án bauxite với Trung Quốc sẽ được giảm bớt về quy mô, với những hạn chế được đặt ra về số lượng công nhân Trung Quốc.

Những người chỉ trích (dự án khai thác mỏ bauxite) đã than phiền rằng việc có hàng ngàn công nhân khai mỏ người Trung Quốc tại vùng Tây Nguyên có tính chiến lược là một mối đe doạ về an ninh không thể chấp nhận được, căn cứ vào lịch sử xung đột dài lâu của Việt Nam với người láng giềng phương bắc của mình.

Nguyễn Thiện, một nhà văn Việt Nam nói rằng dự án này “là không hợp lý và thiếu khôn ngoan mà nhiều người dân đang nghi ngờ rằng nó là một phần của một thỏa thuận bí mật giữa Việt Nam và Trung Quốc với những ẩn ý mang tính chiến lược.”

Còn những người khác thì nói rằng việc khai thác bauxite thậm chí không thể đứng vững được về phương diện tính toán thương mại bởi nó đòi hỏi rất nhiều nước và điện năng – những điều kiện thường xuyên bị thiếu thốn ở Việt Nam.

Giáo sư Đào Công Tiến, một cựu hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, thì nói rằng việc khai thác này có khả năng sẽ dẫn tới một tình trạng khan hiếm nước là thứ cần thiết ghê gớm cho những nhà sản xuất nông nghiệp ở Tây Nguyên.

Nguyễn Hữu Ninh, một người giành được Giải Nobel Hòa bình (2007) cho những công trình của mình về biến đổi khí hậu, đã đặt nghi vấn rằng liệu các dự án bauxite có đem lại ích lợi cho quốc gia này hay không.

“Thật không khôn ngoan trong một dự án mà nó lại không đem tới những ích lợi cho người dân trong nước,” ông nói.

Thế nhưng bất chấp những mối nghi ngờ và những phản đối, chính phủ đã tuyên bố rằng dự án bauxite sẽ được tiếp tục.

Đối với ông Giáp, vị đại tướng từng chiến thắng trong những cuộc chiến chống lại người Pháp, và sau đó là quân đội Mỹ, trận chiến để bảo vệ những cánh rừng và các dòng sông của Tây Nguyên thoát khỏi những cuộc xâm lấn về kinh tế của người Trung Quốc chắc có lẽ là trận chiến khó khăn nhất của ông từ xưa đến nay.

Hiệu đính: Trần Hoàng

Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2009

————

ALJAZEERA.NET

New battle for old Vietnam soldier

By Tom Fawthrop in Hanoi

UPDATED ON:
Friday, May 08, 2009
02:23 Mecca time, 23:23 GMT

Fifty-five years after masterminding a military victory that led to the end of French colonial rule in Indochina, Vietnam’s celebrated General Vo Nguyen Giap is still fighting.

The 98-year-old’s latest battle – with words rather than bullets – is to save the environment and his “enemy” is bauxite mining.

In its quest for rapid economic development, Vietnam’s government has committed to mining an estimated 5.3 billion tonnes of bauxite, the main ore in aluminium, most of it located in the Central Highlands province of Dak Nong.

Giap, who orchestrated the historic defeat of the French army at Dien Bien Phu on May 7, 1954, has called on the Vietnamese government to halt those plans, citing environmental damage, harm to ethnic minorities, and a threat to national security as reasons.

The man who led North Vietnamese forces against the US in the Vietnam War has written two open letters – the latest just last month – against the government’s bauxite plans, and his stand appears to have inspired others.

In a rare expression of public opposition in the one-party communist country, 135 intellectuals and scientists signed a petition that was delivered to the president of the national assembly in Hanoi.

They called on the government to stop further development of new bauxite projects in the Central Highlands until a proper investigation of the environmental impact is completed.

Nguyen Tan Dung, the prime minister, has called bauxite mining “a major policy of the party and the state” and says the projects will go ahead while environmental issues are addressed.

But according to Professor Vo Quy, one of the country’s foremost environmentalists, “damage to the environment far outweighs any economic benefits”.

“I support economic development, but not bauxite mines,” he told Al Jazeera, adding that the Central Highlands was an “area of stunning beauty with rich eco-tourism potential and a highly productive agricultural zone”.

Fallout fears

Bauxite extraction produces thousands of tonnes of toxic waste known as “red sludge” according to Quy and other experts.

Vietnam’s fledgling environmental movement fears the toxic residue could poison rivers that flow into heavily populated areas, including the vital Mekong Delta in the south – home to fish farms and some of Vietnam’s most productive rice paddies.

In his letters, Giap called on scientists, managers and social activists to “suggest to the party and the state to have a sound policy on the bauxite projects in the Central Highlands”.

“It is also my opinion that we shouldn’t exploit the bauxite. The exploitation will cause serious consequences on the environment, society and national defence,” he wrote.

The general also cited a 1980s report that warned the government that exploiting bauxite in the region “would cause devastateing, long-term ecological damage, not only for local residents, but would also harm the lives and environment of people in the southern plains of the central provinces”.

Contract signed

Despite pressure from the general, the government has gone ahead and signed a contract with a subsidiary of Chinese aluminium firm Chinalco to mine bauxite in the highlands.

But it did organise a two-day seminar in Hanoi last month for scientists to discuss how to minimise damage to the environment from bauxite mining.

And it said that the Chinese bauxite project would be reduced in scale, with restrictions placed on the numbers of Chinese workers.

Critics had complained that having thousands of Chinese mine workers in the strategic Central Highlands was an unacceptable security threat, given Vietnam’s long history of conflict with its northern neighbour.

Nguyen Thien, a Vietnamese writer says the project “is all so illogical and irrational that many people suspect it is a part of a secret deal between Vietnam and China with strategic implications”.

Still others say that bauxite mining is not even commercially viable since it requires a lot of water and electricity – commodities often in short supply in Vietnam.

Professor Dao Cong Tien, a former president of Ho Chi Minh City’s Economics University, says the mining was likely to result in a water shortage which would severely affect Central Highlands agricultural producers.

Nguyen Huu Ninh, a Nobel Prize winner for his work on climate change, questions whether bauxite projects benefit the nation.

“There is no sense in a project that does not bring benefits to local people,” he says.

But despite the doubts and objections, the government has said that the bauxite project will go ahead.

For Giap, the general who has triumphed in wars of resistance against French, and later US forces, the battle to protect the forests and rivers of the Central Highlands from the encroachments of Chinese economic may prove to be his toughest yet.